Tekst: Knut Arvid Langeland

Eg sit på kanten av Kupefjellet vest i Stølsheimen. Hausten har alt sett sine spor her oppe. Det flyktige livet, dei skjøre plantane og blomane, mange av dei raudlista, er i ferd med å setja seg sjølve på pause. Dei gulnar og raudnar og visnar og døyr. Det ligg visst i genmaterialet deira, at no er deira tid oppbrukt. Snart skal dei kvila under snø og is.

Under meg, nesten tusen meter under meg, gøymd bakom kollar og berg og botnar og urer, finst sivilisasjonen. Hus og vegar, bilar og kaiar, veglys og fiber og internett. Alt vi menneske har laga oss av komfort, av maskiner og skjermar og duppedittar, for å ha så sutlause liv som råd, finst der nede.

Og så finst det folk. Skumle folk. Meir om dei snart.

Eg har oppsøkt einsemda. Eg har kjent på det i fleire dagar. På ei uro, på ei dragning, på ein lengt. Lengt etter det enkle, det primitive, det ville, det utemde, det fredfulle, det evige. Her oppe hentar eg vatn i ei bytte, her oppe er månen og stjernehimmelen lampane mine. Her oppe er ro og utsyn, men også innsyn. Her oppe kjem eg meg ikkje av flekken utan å bruka beina mine, føtene mine, muskelkrafta mi. Eg må villa det, eg må orka det, eg må meistra det. Enn så lenge gjer eg heldigvis det.

Her oppe har eg samstundes alt eg treng. Mat, varme, seng og selskap. Ikkje berre av turkameraten min, boxeren Max, men av hare og røyskatt, rev, rype og ørn. Ja, jamvel berg og mose, lav og musøyre blir ein del av dette inderlege hopehavet som eg kjenner med naturen rundt meg.

Det er eit hopehav og ein avhengighet som vi menneske i vår sutlause, gjennomdigitaliserte kvardag berre i liten grad er oss bevisst. Eg trur det må vera det som skapar denne lengten i meg. Eit urbehov for å gjenoppfriska og overhala, og pleia kontakten med og respekten for og kjærleiken til, alt som lever, alt som bidreg til, ikkje berre å gjera liva våre rike, men faktisk gjera liva våre moglege.

På kanten av Kupefjellet vest i Stølsheimen, omgitt av nakne rabbar og glitrande vatn og små, standhaftige flekkar med vegetasjon, er det uråd ikkje å tenkja høgstemte tankar om vår relasjon til naturen. Slike som Frithjof Nansen og Mikkjel Fønhus og Hans Børli og Helge Ingstad har tenkt før oss og formulert med lyrisk presisjon. Diverre skal det berre eit vindpust til for å minna oss på kva det er som trugar denne relasjonen. For, som sagt, nede i sivilisasjonen går det ein heilt alminneleg onsdag på seinsommaren rundt folk og legg snedige planar for korleis dei skal lukkast i å gjera sårbar natur til industri, vindindustri.

Det er berget eg sit på, lyngen eg kviler i, bekken eg badar i, utsynet eg nyt, freden eg kjenner. Det er dette, det kjæraste eg har, nest etter mine born, dei legg planar for å slå kloa i. Kanskje på eit møte om det grøne skiftet i Stavanger eller Haugesund eller Arendal. Kanskje på eit seminar i regi av Trønderenergi i Trondheim. Kanskje i ein konferansesal i Oslo med folk frå regjering og departement, og dessutan Zero og Zephyr, og med Åslaug Haga smørblid tilstades. Kanskje alt dette på ei og same tid. For meg gjer det fysisk vondt å tenkja på at dette faktisk finn stad.

At det finst folk som kjøleg kalkulerande kan rekna fjellets verdi i kilowatt. At det finst folk som utan snev av sorg eller vemod eller vondt samvit kan setja glefsande maskiner i arbeid i det heilage og ukrenkelege. At det finst folk som trur at vind er ei effektiv kraft i det grøne skiftet, men endå verre: At det finst folk som veldig godt veit at vindkraft er eit håplaust blindspor, meir til ulempe enn til gagn, men som let omsynet til eiga vinning overstyra omsynet til folk og dyr og landskap og natur.

Men det gjer det, altså, og kreftene er talrike, og dei er pågåande. Eit kupert fjellområde nord i Hordaland har ikkje for dei verdi som rekreasjonsområde, som leveområde for mange artar, som opphav til viktige naturtypar, som heim for rev, rype og røyskatt. Som inderleg skatt. Distansen er ikkje berre fysisk, den er aller mest mental. Dei ser ikkje at naturen har verdi som natur. Det dei ser, er ledig land som dei kan flatsprengja og leggja aude og plassera vindturbinar oppå. Det dei ser, er, for å sitera Åslaug Haga, gigantiske «pengemaskiner», som skal tena pengar. Minst til lokalsamfunnet. Mest til ansiktslause eigarar i skatteparadis.

Sir David Attenborough har sagt følgjande: «Av og til treng vi å ta eit skritt tilbake og berre hugsa på at vi menneske har ingen større rett enn andre dyr til å vera her». Ein gong til: «Vi menneske har ingen større rett enn andre dyr til å vera her». Vi har gjort det motsette av å følgja Sir David Attenboroughs formaning. Vi menneske har gjort oss til herrar over naturen, og litt etter litt har vi tapt vår evne til å fatta naturens storhet som natur. Vi har herja og knust og maltraktert til det ugjenkjennelege skogar, myrer, stepper og savanner. Vi har fylt havet med plast. Vi har endevendt landskap og utsyn, vi har temt fossar og vassdrag og bekkar, vi har utrydda artar i hopetal. Av all biologisk masse på jorda i dag, er 96 prosent oss og våre husdyr. Den klokaste arten på planeten er blitt planeten sin verste fiende, den arten som planeten aller helst skulle villa kvitta seg med.

Og dei som i sin villfarelse har tenkt at Noreg er ein kvit riddar som prøver å halda att og motverka dette livstrugande naturtapet, må tenkja om att.

Vi nordmenn legg beslag på natur tilsvarande 7000 fotballbaner kvart år, på 15 år klarte vi å byggja ned meir natur med vindindustri enn vi på 100 år klarte med fritidshus, vi flatehøgg skogen vår, vi premierer kommunar som set av areal til vindkraft, vi brukar verdfull kraft til å pynta på eige klimarekneskap, vi legg til rette for storstilt vindkraftutbygging i urørt villmark i Finnmark og på havet, vi gir løyve til deponering av gruveslam i Førdefjorden, vi viser ikkje det minste teikn til å villa avslutta oljealderen, og no skal vi sanneleg byrja med mineralutvinning på havbotnen óg. Utan å ana konsekvensane av det. Ikkje ein gong eit pågåande menneskerettsbrot er vi, verdas elles så påpasselege moralpoliti, i stand til å få ein slutt på i vårt eige land.

Frå kanten av Kupefjellet vest i Stølsheimen har eg utsyn utover og innover, bakover og framover. Viss vindkraftutbyggjarane får det som dei vil, kjem eg her til å sitja i hjartet av ein skog med ‪200-250‬ meter høge støyande, blinkande vindturbinar. Knirkande brutal industri kor eg snur meg.

Eg grøssar ved tanken og dukkar ned i ein iskald kulp. Eg veit om mange; statsrådar, departementsrådar, byråkratar, seminardeltakarar, lokalpolitikarar og andre, som på same måten burde syta for å gjera seg små og sårbare og kjenslevare, slik vi eigentleg var meint å skulla vera i møte med den mektige naturen. For det er her, naken i ein kulp, sitjande på varmt svaberg, med lukt av myr og mose i nasen, vi kan ha sjansen til å forstå at til meir vi tuklar med naturen, til meir tuklar vi med oss sjølve.